Хлопцы і дзяўчаты са студэнцкага гуртка MUSEUM кафедры этналогіі, музеалогіі і гісторыі мастацтваў гістфака БДУ не толькі любяць расказваць пра мінулае, але і прымушаюць гаварыць рознымі галасамі саму гісторыю.
Кафедра этналогіі, музеалогіі і гісторыі мастацтваў рыхтуе спецыялістаў па напрамку «Музейная справа і ахова гісторыка-культурнай спадчыны» – адсюль выходзяць прафесіяналы, якія спецыялізуюцца на турызме, захаванні і інфармацыйным суправаджэнні аб’ектаў культурнай спадчыны, працы з музейнымі экспанатамі і калекцыямі. Таму і актыўнасці гуртка пераследуюць мэту, каб студэнты развіваліся ў гэтых галінах і станавіліся экспертамі.
Першы напрамак дзейнасці MUSEUM – знаёмства са структурай і асаблівасцямі музеяў. Маладыя людзі наведваюць установы, якія прафілізуюцца на захаванні гістарычнай спадчыны, камунікуюць са спецыялістамі і назіраюць, як практыкі ўзаемадзейнічаюць з наведвальнікамі і выбудоўваюць экспазіцыі.
Дзяніс Філіпчык
– Мяркуючы па апытаннях, самастойна студэнты амаль не завітваюць у музеі, незалежна ад таго, нарадзіліся яны ў вялікіх гарадах ці прыехалі з рэгіёнаў. І дапамагчы ім паглыбіцца ў атмасферу такіх устаноў – адна з задач гуртка, – тлумачыць кіраўнік аб’яднання кандыдат гістарычных навук Дзяніс Філіпчык.
Другі напрамак – вывучэнне гісторыі матэрыяльнай культуры Беларусі. На гэтую частку работы прыходзяцца навукова-даследчыя праекты, якія нараджаюцца ў студэнтаў на занятках. Усе ідэі непасрэдна звязаныя з вучэбнай праграмай і маюць практыка-арыентаваны характар. Кожная задума разлічана на тое, каб хлопцы і дзяўчаты, ажыццяўляючы яе, выпрацоўвалі навыкі аналізу і сістэматызацыі інфармацыі, вучыліся працаваць з крыніцамі. У залежнасці ад тэарэтычнай падрыхтаванасці моладзі прапануюцца розныя формы працы. Адна з самых улюбёных – вядзенне сацыяльных сетак.
Як можна далучыць студэнта да знаёмства з матэрыяльным светам беларускай падарожніцы Саламеі Пільштыновай-Русецкай? Гурткоўцы вырашылі задачу праз фармат трэвэл-блогу ў «Інстаграме»: нібыта яго вядзе вандроўнік XVII стагоддзя, які пабываў на землях Рэчы Паспалітай, Маскоўскай дзяржавы і Турцыі, як сама Саламея. Для гэтага студэнты падрабязна вывучалі мемуары аўтаркі, творча іх перапрацоўвалі, падбіралі адпаведныя эпосе ілюстрацыі і, канешне, стараліся «зачапіць» сваю аўдыторыю тэхнічнымі магчымасцямі сацсеткі.
У галерэі «інтэрнэтных» задум студэнтаў таксама «Бабулін Інстаграм». Хлопцы і дзяўчаты зрабілі сямейныя блогі 1980-х гадоў з фотаздымкаў і відэа канца XX стагоддзя. Такая форма працы з матэрыялам дазваляе вывучаць прынцыпы работы з аўдыторыяй у анлайне, а таксама знаёміцца з побытам беларусаў розных мясцін, іх звычкамі і асаблівасцямі ўзаемадзеяння паміж сабой.
Сярод цяперашніх і былых удзельнікаў гуртка – нямала прафесійных рэканструктараў гістарычных падзей. Некаторыя з іх ужо выпускнікі. Часта маладыя людзі прыходзяць, каб перадаць свой досвед малодшым сябрам. З іх падачы гурткоўцы стварылі чатыры відэаролікі па халоднай зброі і абмундзіраванні пехацінца часоў Вялікага Княства Літоўскага. Такія матэрыялы цікавыя не толькі будучым гісторыкам і экскурсаводам, але і тым, хто захапляецца ўзбраеннем таго часу. Падрыхтаваць відэа – таксама не пальцамі шчоўкнуць: спачатку трэба прагледзець шмат гістарычнай і спецыяльнай літаратуры, пазнаёміцца з усемагчымымі відамі зброі, даведацца пра яе ролю, папрацаваць з артэфактамі, а затым – сістэматызаваць матэрыял і данесці яго ў цікавым фармаце.
Адзін з аўтараў відэацыкла – чацвёртакурснік Дзяніс Дзем’яновіч. Хлопец – сябар групы гістарычнай рэканструкцыі «Эпоха», дзе ён займаецца рэканструкцыяй дзейнасці санітара-насільшчыка Чырвонай арміі перыяду Другой сусветнай вайны. Таксама яму цікавыя вобразы санітара-насільшчыка Рускай імператарскай арміі часоў Першай сусветнай вайны і сярэднявечнага нямецкага жыхара першай траціны XV стагоддзя. Да гуртка студэнт далучыўся два гады назад. Творчы і навуковы пошук тут ён пачаў са стылізаванай старонкі крамы сярэднявечнага ўзбраення. Па словах хлопца, праекты, прыдуманыя тут, з такім жа поспехам не маглі б быць рэалізаваны больш нідзе.
Фота з выставы, прысвечанай музычнай прайгравальнай тэхніцы
Яшчэ адзін напрамак дзейнасці MUSEUM – выставачная дзейнасць. Студэнты праходзяць усе этапы падрыхтоўкі выстаў – ад моманту навуковай распрацоўкі плана экспазіцыі да стварэння электроннага каталога экспанатаў і самой выставы. Сёлета высілкамі гурткоўцаў было падрыхтавана 4 экспазіцыі, прысвечаныя музычнай прайгравальнай тэхніцы, ваеннай медыцыне, нумізматыцы, творчасці Уладзіміра Караткевіча.
Так, экспазіцыя «Маёй першай любоўю была музыка» пагружала наведвальнікаў у свет гукаўзнаўляльнай апаратуры другой паловы XX стагоддзя, з дапамогай якой людзі бавілі час. Тут можна было даведацца, што такое бабіны і радыёла, чым адрозніваецца грамафон ад патэфона, чаму з цягам часу змяншаліся абароты на вінілавых пласцінках і г. д. Выстава «Ваенная медыцына працоўна-сялянскай Чырвонай арміі» расказвала пра асаблівасці медыцыны 1934–1945 гадоў, дазваляла гасцям стаць часткай экспазіцыі. Гэта стала магчымым праз майстар-клас па накладанні медыцынскай павязкі параненаму, ролю якога выконваў адзін са слухачоў. Падобныя элементы экскурсіі дазваляюць наведвальнікам больш паглыбляцца ў тэму, пражываць яе. Задумай «Караткевіч – брэнд сучаснасці» студэнты хацелі паказаць, як вобраз і творчасць Уладзіміра Караткевіча адлюстроўваецца ў масавай культуры Беларусі. Здавалася б, што можна паказваць у якасці экспанатаў? Гурткоўцы звярталіся да абутку і адзення з цытатамі беларускага класіка, стыкераў з сацсетак па матывах яго творчасці, паштовак і святочных выданняў твораў.
Па словах Дзяніса Уладзіміравіча, нумізматычныя выставы з’яўляюцца няпростымі пачынаннямі, паколькі дробныя артэфакты цяжка абыгрываць у прасторы. Тым не менш хлопцы і дзяўчаты не баяцца распрацоўваць гэты напрамак, паказваючы кемлівасць і прапаноўваючы цікавыя падыходы.
Кіраўнік гуртка адзначае, што час, за які можна падрыхтаваць выставу добрага ўзроўню, залежыць ад матываванасці і падрыхтаванасці асобнага студэнта. У сярэднім працэс займае ад трох тыдняў да месяца з паловай. Працэсу падрыхтоўкі кожнага праекта папярэднічае не меншая тэарэтычная падрыхтоўка, чым падчас працы над навуковым артыкулам.
– Мы стараліся, каб на нашых выставах чацвёртакурснікі расказвалі матэрыял студэнтам малодшых курсаў. Каб існавала пэўная пераемнасць і студэнты разумелі, што да выпускнога курса яны самі змогуць стварыць уласную экспазіцыю. Гэта дадае ім упэўненасці ў сваіх сілах, – патлумачыў кіраўнік студэнцкага гуртка. – Пры ўсім тым вельмі важна, каб у людзей, што займаюцца арганізацыямі экспазіцый, была зацікаўленасць, бо, калі яе няма – усё страчвае сэнс. Тут вельмі дапамагае падказка выкладчыка, які спецыялізуецца на тэме, і правільная матывацыя. Бывае, у пачатку праекта студэнты аж стогнуць – як правіла, нешта падаецца то цяжкім, то незразумелым. А пасля ты ўжо бачыш іх усмешкі і задаволенасць сабой ад праробленай працы.
Атрыбуцыя экспанатаў (іх апісанне) для студэнтаў – свайго роду дэтэктыў. І калі для супрацоўнікаў музеяў гэта не праблема, паколькі ў іх ёсць нагледжанасць, спецыяльныя веды, то студэнтам прыходзіцца збіраць інфармацыю літаральна па крупінках. Ім трэба зразумець, як экспанаты ўпішуцца ў прастору – будуць адзін аднаго дапаўняць ці заглушаць. Пасля гэтага неабходна скласці тэкст экскурсіі. А найвышэйшым пілатажам у выставачнай дзейнасці лічыцца правядзенне музейна-педагагічных заняткаў з інтэрактыўнымі элементамі.
Ёсць у ліку праектаў гурткоўцаў і вопыт стварэння настольнай гульні па матывах падзей XX стагоддзя. У ёй маладыя людзі пастараліся адлюстраваць асаблівасці побыту людзей савецкай эпохі. А па Смілавіцкай шляхецкай сядзібе гадаванцы гуртка стварылі аўдыягід, які сёння даступны ўсім зацікаўленым на сайце izi.travel.
Чацвёртакурсніца Кацярына Літвіновіч наведвае гурток два з паловай гады. Яна, як і многія яе таварышы, убачыла ў гуртку магчымасць рэалізаваць творчыя здольнасці. За гэты час дзяўчына не толькі паспела арганізаваць выставу, але і працавала над модным часопісам для жанчын XVI стагоддзя, спалучаючы ў сваіх ідэях даследчыцкія якасці і талент вярстальшчыка і дызайнера. Як мог выглядаць такі часопіс? Пра што тады маглі пісаць? Як абмяркоўваліся аксесуары і прадстаўляліся модныя навінкі? Тут дзяўчыне, як і іншым яе калегам, трэба было дэталёва прапрацаваць даступныя крыніцы інфармацыі, акуратна адабраць візуальны матэрыял – каб на старонках не красаваліся ілюстрацыі іншай эпохі, зрабіць з атрыманай інфармацыі якасны і візуальна прывабны прадукт.
– Я займаюся гісторыяй моды, таму ідэя глянцавага часопіса ўзнікла адразу. Праект павінен быў закранаць XVIII – XX стагоддзі, таму мы з сяброўкай узгадалі пра заканадаўцу мод пачатку XIX стагоддзя – Жазэфіну. Пасля нават змясцілі яе на вокладцы, – падзялілася студэнтка. – Затым я працавала над часопісам, які знаёміў з модай 90-х гадоў мінулага стагоддзя. У аснову візуальнага афармлення леглі нашы архівы: мы выкарыстоўвалі фатаграфіі бацькоў і знаёмых, нават зрабілі інтэрв’ю з матулямі, распытаўшы іх пра моду таго часу.
Тэмы будучых напрацовак студэнты шукаюць з ухілам на ўласныя інтарэсы. Гэта прыўносіць у творчасць лёгкасць, свабоду пошуку і магчымасць знайсці сябе ў будучай прафесіі. Самастойны выбар тэмы праекта – галоўная ўмова дзейнасці гуртка. Кіраўнік аб’яднання перакананы, што пры іншым падыходзе ажыццяўленне любой задумы робіцца фармальным, і нават вельмі добрая ідэя можа губляць фарбы, станавіцца шэрай і малацікавай.
– Калі студэнту будзе нецікава, ён не зможа крэатыўна і якасна ажыццявіць праект, не знойдзе тых фактаў, якія б мог знайсці пры асабістай зацікаўленасці. Наша задача – падказваць кірункі і раіць формы, у якіх можа быць пададзена экспазіцыя, – адзначыў Дзяніс Філіпчык.
З выкладчыкам згодныя і студэнты: Дзяніс і Кацярына ўпэўненыя, што асноўны матыватар да даследчай дзейнасці – зацікаўленасць тэмай і падтрымка з боку навуковага кіраўніка. Па іх словах, каб заахвоціць студэнтаў займацца даследаваннямі, неабходна паказаць ім, што навука – гэта не так страшна і складана, як падаецца. Тады пачаткоўцы атрымаюць шанец пазнаёміцца з цікавымі людзьмі, аднадумцамі, убачаць рэальную магчымасць прыцягнуць інтарэс да тэм, блізкіх ім самім, змогуць падзяліцца ўласнымі напрацоўкамі і ідэямі.
Ірына ІВАШКА
