Рана ці позна, непазбежна сутыкнуўшыся з праявай зла, любы разумны чалавек, падпарадкаваўшыся эмоцыям і крыўдам, спрабуе знайсці корань зла. На жаль. Калі б чалавек знайшоў прыроду яго, то вырваў бы, як мы вырываем пустазелле з зямлі.
Можа, зло спараджаецца ў дзіцячым узросце? Кажуць, што дзеці – кветкі жыцця, а чаму вырастаюць часам людзі-пустазеллі са злой, чэрствай да чужога болю душой? На гэта пытанне няма адназначнага адказу.
Дабро – усё тое, што адпавядае нормам маральнага закону, закладзенага ў кожнай разумнай істоце, і не залежыць ад умоў, у якіх жыве чалавек. Зло…
Дрэнныя, а часам жудасныя ўчынкі, чалавек у рэальнасці здзяйсняе не адразу. Зло ён спачатку выношвае ў сваім сэрцы.
І кожны раз злы намер уваходзіць ва ўнутраны свет чалавека па адным і тым жа механізме. Усе войны, забойствы, усе відавочныя і ўтоеныя ліхадзействы, а таксама злачынствы, якія супярэчаць маральным законам спачатку выношваюцца ў чалавечым сэрцы. І ў барацьбе са злом у чалавека заўсёды ёсць два шляхі: шлях лёгкі – прыняць зло ў сваё сэрца, і шлях цярністы – змагацца са злым намерам. Тады, у залежнасці ад абранага шляху, адбываецца або маральнае падзенне чалавека, або чалавек паднімаецца вышэй і яго ўнутраны свет застаецца чыстым і незаплямленым.
Але прырода зла такая, што зло ніколі не з’яўляецца да нас у сваім адкрытым, нізкім і агідным выглядзе. Яно прымае спакуслівы выгляд, абяцае нейкія выгады, спакушае нас. І толькі моцныя духам людзі, людзі з дужай здаровай псіхікай і цвёрдымі маральнымі асновамі, могуць супрацьстаяць чарам зла і, толькі цэласныя натуры змогуць адужаць спакусу. А паддаўшыся яму, тысячу чыннікаў знойдзе чалавек, каб апраўдаць зробленае. І ніхто не жадае паглядзець на сябе ў люстэрка і сказаць сабе: “Ты робіш памылку, ты не маеш рацыі”. Вядома, значна зручней меркаваць, што здзяйсняць зло нас прымушаюць акалічнасці. На жаль, вельмі часта людзі любяць лічыць сябе ахвярамі, а не катамі.
У кожным чалавеку жывуць дабро і зло, і нават калі чалавек чысты, адкрыты і добры, ён усё адно не застрахаваны ад маральнага падзення. А выбар нам у паўсядзённым жыцці даводзіцца рабіць увесь час. Тады атрымліваецца, што здзейсніў дрэнны ўчынак і вырак сябе на вечныя пакуты? Склаліся трагічна акалічнасці, і чалавек упаў? Не зусім так. Ёсць выратаванне, і яно складаецца ў прыняцці самога сябе і шчырым усведамленні зробленага. Але толькі ў шчырым. А шчырае ўсведамленне – гэта такое шкадаванне пра зробленае, такое ўзрушэнне ўнутранага свету чалавека, пасля якога немагчыма вярнуцца да старога.
Такім чынам, фарміраванне чалавечага зла можна разглядаць у такім парадку. Першы этап – узнікненне намеру.
Нагодай для яго з’яўлення могуць паслужыць розныя жыццёвыя акалічнасці. Але ж кожны чалавек ведае, што дабро заўсёды чыстае, светлае, а зло – цёмнае, а ўсяму на свеце ўласціва імкнуцца да лепшага, таму для любога чалавека непазбежная ўнутраная барацьба.
Гэта другі этап уварвання зла. І вельмі часта на баку зла выступае хто-небудзь у ролі змея-спакусніка. Усё гэта ў сукупнасці прыводзіць да душэўнага надрыву, пазбаўляе чалавека сіл супрацівіцца, ён страчвае веру ў сябе і людзей і, у канчатковым выніку, прымае зло ў сэрца. Вось тут і гіне чалавек. Гіне не фізічна, а маральна. Гэта наступная прыступка да падзення.
Нават людзі з добрымі і светлымі намерамі часам спатыкаюцца. Важна своечасова гэта прыняць і ўсвядоміць. Тады чалавек ачысціцца ад брыдоты і бруду і адчуе сябе ў гармоніі з самім сабой і з навакольнымі. Але гэта зусім не значыць, што здзяйсняць дрэнныя ўчынкі і раскайвацца ў іх можна да бясконцасці. Гаворка ідзе пра сапраўднае шчырае ўсведамленне і жаданне змяніцца. Гэта такое ўзрушэнне псіхікі, такі плач пра зроблены нядобры ўчынак, пасля якога чалавек не можа вярнуцца да старога.
Падводзячы вынік вышэйсказанаму, можна заўважыць, што прычына чалавечых трагедый крыецца ўсярэдзіне самага чалавека. Усё зло, якое здзяйсняецца ў свеце, зыходзіць з чалавечага сэрца. Зло зараджаецца, выспявае ўсярэдзіне чалавека, ён яго песціць, выношвае, цешыцца ім, а затым яно горкім дажджом праліваецца на навакольных і прыносіць слёзы і пакуты.
Хочацца верыць, што, нягледзячы на цяжкасці цяперашняга жыцця, заўсёды ёсць месца светламу духоўнаму і маральнаму пачатку і што тыя прынцыпы, якія былі закладзены ў структуру асобы яшчэ ў дзіцячым узросце, не дэградуюць канчаткова, ці здольныя да адраджэння. Духоўны і маральны патэнцыял чалавека трымаецца на трох кітах: бацькоўскай любові, грамадскім выхаванні і асабістай адказнасці. Калі ўсё гэта знаходзіцца ў гармоніі, нішто і ніхто не зможа збіць чалавека з правільнага шляху.
Наталля Барысаўна СТАТКЕВІЧ , псіхолаг установы аховы здароўя “Гарадскі клінічны псіхіятрычны дыспансер”
Кантактны тэлефон 8 029 6704103
