Старшы выкладчык кафедры рускай мовы філалагічнага факультэта БДУ Гардзей Васільевіч Хоміч стаў пераможцам ІІІ міжнароднага конкурсу “Найлепшы настаўнік рускай славеснасці замежжа”. Пра сваю перамогу, а таксама пра навучанне рускай культуры маўлення ён распавёў газеце “Ўніверсітэт”.
Гардзей зусім выпадкова даведаўся пра правядзенне конкурснага адбору.
“Я звычайна выходжу на сайт расійскага часопіса “Руская мова ў школе” і гляджу анонс найбліжэйшага нумара. Калі мяне штосьці зацікавіць, я іду ў чытальную залу і бяру друкаваную версію нумара. І там была спасылка на гэты конкурс”.
Пра ўдзел у конкурсе
Першы міжнародны конкурс падобнага фармату праводзіўся ў 2013 годзе. У ім удзельнічалі толькі настаўнікі школ з краін СНД. Абсалютным пераможцам была настаўніца з Беларусі Іна Віннік. Яна прадстаўляла сярэднюю школу гарадскога пасёлка Сноў. Другі конкурс праводзіўся сярод выкладчыкаў школ і ВНУ далёкага замежжа, без краін СНД. Трэці конкурс быў прымеркаваны да года літаратуры. Ён аб’яднаў удзельнікаў з краін СНД, Еўропы, Азіі, Амерыкі, Афрыкі. Конкурс, які прайшоў 23 кастрычніка 2015 гады, праводзіўся з падтрымкай Федэральнага агенцтва па справах Садружнасці Незалежных Дзяржаў, суайчыннікаў, якія пражываюць за мяжой, і па міжнародным гуманітарным супрацоўніцтве (Рассупрацоўніцтва).
“Калі будуць праводзіцца такія конкурсы, як “Найлепшы настаўнік рускай славеснасці замежжа”, то я б хацеў ізноў прыняць удзел і атрымаць цікавы досвед. Калі будзе цікавы сам фармат конкурсу”.
Гардзей адзначыў, што конкурс быў добры тым, што правяраліся і веды па мове, і ўменне напісаць эсэ.
“Трэба было прадэманстраваць свае метадычныя магчымасці ў арганізацыі навучальнай дзейнасці, гэта значыць паказаць фрагмент заняткаў. Там правяраўся ўвесь комплекс ведаў, уменняў і навыкаў выкладчыка школы або ВНУ. А ёсць, напрыклад, конкурсы, якія ацэньваюць толькі напісанае эсэ. Такія конкурсы мне не вельмі цікавыя”.
Міжнародны конкурс праводзіўся ў два этапы. Першы этап быў завочным. Трэба было за вызначаны час выканаць тэст з 40 пытанняў. Далей трэба было напісаць эсэ і скласці сем тэзісаў пра тое, чаму трэба вывучаць рускую славеснасць. І па выніках першага этапу, у якім удзельнічала больш за 600 выкладчыкаў рускай мовы з 60 краін, выбіралі 15 фіналістаў, якіх запрашалі ў Маскву. Усе 15 прадстаўлялі розныя краіны.
“У Маскве нам прапанавалі выканаць два заданні. Першае: прэзентацыя таго, як мы выкладаем рускую мову. У якасці другога задання трэба было на працягу шасці хвілін паказаць фрагмент урока на тэму: “Чалавек у рускай літаратуры”. Неабходна было загадзя гэты фрагмент падрыхтаваць і выступаць з апорай на прэзентацыю. Прэзентацыю трэба было выслаць арганізатарам за тыдзень да правядзення фіналу”.
Пра прэзентацыю і сумленне
У першай прэзентацыі Гардзей акцэнтаваў увагу на розныя кірункі працы выкладчыка рускай мовы.
“Таму што гэта звязана не толькі з навучання маўленню. Па-першае, гэта знаёмства з рускай культурай. Па-другое, развіццё эмацыйнай сферы асобы. Па-трэцяе, развіццё эстэтычнага густу студэнтаў”.
У фрагменце ўроку Гардзей вырашыў спыніцца на такой якасці рускага і не толькі чалавека, як сумленне. Паказаць, як гэта якасць выяўляецца ў жыцці герояў рускай літаратуры XIX–XX стагоддзяў і зрабіць паралелі з рускім жывапісам.
“Ёсць выдатная карціна рускага мастака Мікалая Ге, якая называецца “Сумленне Іуды”. Я думаю, яно, сумленне, закладзена ўсярэдзіне кожнага чалавека. Толькі ў некаторых людзей яно спіць. І трэба знайсці пэўны падыход, каб гэта сумленне прачнулася. Я шчыра веру, што больш людзей, у якіх яно ёсць”, – адзначыў Гардзей.
Пра найлепшую лінгвістычную школу
Гардзей адзначыў, што на конкурсе прадстаўнікі такіх краін, як, напрыклад, Азія заканчвалі рускія ВНУ.
“Таму па-руску казалі ўсе выдатна”, – прыкмеціў Гардзей.
Удзельнікі і зараз падтрымліваюць сувязь, перапісваюцца ў інтэрнэце.
“Думаю, што прадставіцца такая магчымасць – сустрэцца з імі зноў на міжнародных канферэнцыях. Люду насамрэч падабраліся вельмі цікавыя. З імі, галоўным чынам, цікава было размаўляць, і ў кожнага можна было чамусьці павучыцца. Кожны з удзельнікаў конкурсу выкладае рускую мова скрозь прызму сваёй нацыянальнай культуры. І вось калі выкладчыкі прэзентавалі свае метады працы, часта праводзілі паралелі, напрыклад, рускай і іспанскай літаратуры. Нацыянальны кампанент прысутнічаў у выступленнях”.
Гардзей распавёў, што яго ўразіў размах конкурсу размах конкурсу і арганізаванасць боку, які прымаў.
“А наконт іншых удзельнікаў і іх метадычнага досведу, магу сказаць, што сапраўды ёсць моцныя школы, але наша лінгвістычная і метадычная школа ані не саступае ні еўрапейскім, ні азіяцкім школам”, – падумаўшы, дадаў Гардзей.
Пра тое, чаму стаў выкладаць
“Падчас вучобы ў Ліцэі БДУ атрымаў дыплом на Рэспубліканскай алімпіядзе па рускай мове. Шмат у чым дзякуючы таму, што ў ліцэі вучыўся ў выдатнага выкладчыка — дацэнта філалагічнага факультэта Таццяны Уладзіміраўны Ігнатовіч. Менавіта пад яе кіраўніцтвам пісаў усе свае навуковыя працы падчас вучобы на філалагічным факультэце БДУ” – распавёў Гардзей Хоміч. Ён атрымаў спецыяльнасць выкладчыка рускай мовы і літаратуры.
“Па заканчэнні ўніверсітэта мне прапанавалі працу на філалагічным факультэце. Мне заўсёды падабалася выкладаць, падабалася руская мова”.
Асноўныя кірункі яго працы: рыторыка, стылістыка і культура маўлення, методыка выкладання рускай мовы на філалагічным і гуманітарным факультэтах.
“Мая навуковая дзейнасць на звязана з методыкай выкладання рускай мовы, а з методыкай цесна звязана стылістыка і культура маўлення. Таму што методыка працуе ў тым ліку і з тэкстам і з моўнымі адзінкамі. Таму шмат у чым выбар дысцыплін абумоўлены гэтым”. Гардзей выкладае, як і ў беларускіх, так і ў замежных студэнтаў.
— Хто лепш ставіцца да культуры маўлення?
— У замежных студэнтаў культуру маўлення можна фарміраваць, а ў беларускіх студэнтаў яна ў ідэале – застаецца толькі шліфаваць. Таму складана сказаць, якая з груп студэнтаў больш вылучаецца.
— Што цяжэй: пачынаць ці шліфаваць?
— Я думаю, што шліфаваць. Таму што прымусіць чалавека перавучыцца не толькі мове, але і любому, я думаю нашмат складаней, чым пабудаваць з нуля.
— Як трэба адшліфоўваць мову, каб выйграць у міжнародным конкурсе?
— Я думаю, што гэта было не асноўны, а спадарожны фактар. Мне вельмі спатрэбіліся тыя веды, якія я атрымаў на філалагічным факультэце. У тым ліку ў методыцы выкладання рускай мовы. Шмат у чым гэта, вядома ж, заслуга нашых універсітэцкіх выкладчыкаў.
— Што хацелася б прыўнесці ў сваё выкладанне, выкарыстоўваючы досвед замежных калегаў?
— Манеру выкладання. Мне здаецца, што еўрапейскія выкладчыкі больш раскаваныя, калі праводзяць лекцыі, чым беларускія. У добрым сэнсе, гэтаму таксама трэба вучыцца.
— Як гэтаму навучыць выкладчыкаў быць больш раскаванымі?
— Я думаю, што, хутчэй не выкладчыка трэба вучыць раскаванасці. Хутчэй сістэма адукацыі павінна дапамагчы выкладчыку пачувацца так. І я перш за ўсё маю на ўвазе не ўніверсітэцкую, а школьную адукацыю. Якраз-такі ў ВНУ я такіх праблем не адчуваю. Але, калі два гады працаваў у школе, пэўныя абмежаванні для свабоды творчасці былі. Калі малады выкладчык прыходзіць у школу, ён сутыкаецца з мноствам папер, значная частка якіх не патрэбная. Ён змушаны кожны дзень запаўняць такую колькасць папер, што ў яго фізічна не застаецца часу для творчасці. Па-другое, ён страчвае цікавасць да працы. Калі могуць пазбавіць прэміі толькі за тое, што ў класным часопісе стаіць кропка пасля назвы тэмы, а яе ставіць не трэба, мне здаецца, гэта ўжо перагін. У БДУ такога, на шчасця, няма.
Пра вызначэнне культуры маўлення
Гардзей адзначыў, што культура маўлення – гэта ўменне будаваць і афармляць сваё маўленне з улікам асаблівасці маўленчай сітуацыі, гэта значыць у афіцыйных або неафіцыйных зносінах.
“Напрыклад, калі ўзяць выкладчыка ў школе, то ён павінен валодаць і навуковым стылем, і навукова-папулярным падстылем навуковага стылю. Ён павінен размаўляць у афіцыйна-справавым стылі. Пры правядзенні бацькоўскіх сходаў павінен валодаць публіцыстычным стылем”.
Пра захапленні
Гардзей любіць тэатр і выводзіць сувязь гэтага захаплення са сваёй прафесіяй.
“Люблю чытаць. Калі мяне зацікавіў нейкі твор, то цікава паглядзець, як яго паставілі на сцэне”.
Улюбёныя тэатры ў Мінску – Вялікі тэатр оперы і балета і Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы.
У Купалаўскім тэатры сёння Гардзей параіў бы паглядзець спектакль “Дон Жуан”, “Чайка”. А ў тэатры оперы і балета оперу “Царская нявеста”.
— Як матываваць студэнта паступіць на філалагічны факультэт?
— Трэба расстаўляць акцэнты на тое, што выпускнік філалагічнага факультэта можа працаваць не толькі ў сферы адукацыі. Яго дзейнасць можа быць звязана і з турыстычным бізнесам, і з рэдакцыйна-выдавецкай дзейнасцю. Некаторыя нашы выпускнікі працуюць судовымі экспертамі і праводзяць фонаэкспертызы. Гэта спецыялісты па сувязі з грамадскасцю ў розных арганізацыях.
— Ці складана знайсці працу выпускнікам?
— Залежыць ад таго, які студэнт, што ён з сябе ўяўляе. Калі студэнт сапраўды матываваны, атрымаў добрыя веды, то ён у любой сітуацыі не застанецца без працы па пакліканні.
— Як вы лічыце, на вузкія экзатычныя спецыяльнасці трэба ісці па пакліканні?
— Так. Мне здаецца, што ўсе экзатычныя спецыяльнасці – гэта своеасаблівыя надбудовы над базавымі спецыяльнасцямі. У іх няма прынцыпова нічога новага. І ў шэрагу выпадкаў, калі чалавек ідзе на экзатычную спецыяльнасць, ён не атрымлівае базавых ведаў. Гэта значыць, гэта можна параўнаць з домам, у якога ёсць прыгожы дах, але адсутнічаюць сцены і падмурак.
— Як выкладаць рускую мову замежным студэнтам?
— Я думаю, што выкладаць замежнікам трэба мову ў кантэксце рускай культуры. Таму што калі падаваць яе ізалявана, то губляецца цікавасць да вывучэння рускай мовы. Замежны студэнт можа супаставіць рэаліі культуры мовы, якая вывучаецца, з рэаліямі сваёй народнасці. У ідэале, калі ён убачыць моманты, якія адрозніваюць бакі культуры яго і іншай краіны. Ён задасць пытанне, чаму гэта так? Гэта значыць, выкладчык павінен растлумачыць, у чым розніца, як чалавек з іншай краіны можа ўяўляць свет.
— Што б вы хацелі прыўнесці на факультэт?
— Я б не сказаў, што трэба прыўносіць штосьці адназначна новае, таму што ў нас сапраўды добры факультэт з вельмі моцным выкладчыцкім складам. І добрая атмасфера на факультэце. А што прыўнесці – больш зацікаўленых, матываваных студэнтаў.
Фаіна НАКАНЕЧНАЯ
