Загадчык лабараторыі фундаментальных узаемадзеянняў НДІ ядзерных праблем Хуан Гільерма СУАРЭС вось ужо 26 гадоў пражывае ў нашай краіне, абзавёўся вялікай сям’ёй і дамогся значных поспехаў у навуковай дзейнасці. На сёння Хуан Суарэс з’яўляецца адным з вядучых навукоўцаў БДУ, а яго рэйтынг цытавання складае больш за 28 тысяч (індэкс Хірша роўны 48). Нядаўна прэзідыум НАН Беларусі высока ацаніў унёсак навукоўцаў БДУ ў даследаванні базона Хігса, сярод іх адзначаны і наш суразмоўца.
– Хуан, распавядзіце, як Вы апынуліся ў нашай краіне.
– Медэльін – сталіца дэпартамента Ант’ёкія, адкуль я родам, з’яўляецца прамысловай сталіцай Калумбіі. Мая сям’я была небагатай, бацька і маці выхавалі дзесяць дзяцей. Бацька быў з працоўнага асяроддзя. На маю вучобу ў замежнай ВНУ паўплываў выпадак. Аднойчы ў 1969 г. майго бацьку па прафсаюзнай лініі прэміявалі азнаямленчай паездкай у Маскву. Безумоўна, бацька быў уражаны: універсітэты і студэнцкая моладзь, масквічы, лад жыцця савецкіх людзей… У той час да краін так званага трэцяга свету была прыкавана ўвага дзвюх наймацнейшых краін – СССР і ЗША. У прыватнасці, да Калумбіі. Нам здавалася, што на побытавым узроўні людзі ў гэтых розных краінах жывуць аднолькава добра. Тады ў Савецкі Саюз, і ў прыватнасці ў Беларускую ССР, прыязджалі студэнты з розных краін свету. Калі я прыбыў у Мінск, то таксама мог абраць універсітэты Масквы і Ленінграда. Але сталіца Беларусі мне вельмі спадабалася! І я застаўся тут, у БДУ.
– Каго Вы называеце сваім настаўнікам у прафесіі?
– Доктара фіз.-мат. навук Мікалая Шумейку. Ён з’яўляецца каардынатарам працы па некалькіх сумесных праектах у Аб’яднаным інстытуце ядзерных даследаванняў (Расія) і Еўрапейскай арганізацыі ядзерных даследаванняў (CERN, Швейцарыя). Таксама ён беларускі прадстаўнік у міжнародным эксперыменце CMS на звышмагутным еўрапейскім паскаральніку LHC. Шумейка – фізік з сусветным імем.
– Даўно хацела даведацца ў фізікаў: што дасць свету даследаванне базона Хігса? Бясплатную энергію? Неўміручасць?
Базон Хігса
– Ні тое і ні другое. На Вялікім адронным калайдары навукоўцы ўзнавілі ўмовы, якія былі ў раннім Сусвеце. Важна было зразумець, як разгортваліся працэсы эвалюцыі Сусвету, па сутнасці, яго ўзнікненне за долі секунды пасля Вялікага выбуху. Праз адзін планкаўскі час (10-44 секунды) пасля гэтай падзеі, паводле сучаснай тэарэтычнай фізікі, гравітацыйныя сілы адлучаюцца ад астатніх сіл. Базон Хігса, адказны за механізм з’яўлення мас у элементарных часціц, выяўлены падчас выпрабаванняў у Вялікім адронным калайдэры на адзнацы 10-12 секунды.
Адкрыццё ў 2012 г. базона Хігса ў ЦЕРН, якое пацвердзіла тэорыю Браўта-Энглер-Хігса, стала кульмінацыйным момантам у шматгадовай гісторыі даследаванняў, у якіх удзельнічала мноства навукоўцаў з усяго свету. Аднак яно не з’яўляецца апошняй кропкай у развіцці даследаванняў па фізіцы элементарных часціц.
Дарэчы, акрамя беларускіх навукоўцаў, якія ўдзельнічалі ў даследаваннях ЦЕРН, міжнароднае прызнанне атрымалі і айчынныя вытворцы. Так, завод імя Кастрычніцкай рэвалюцыі быў узнагароджаны 4 дыпломамі ЦЕРН за стварэнне дэтэктараў для ВАК. Дзякуючы гэтаму нашы спецыялісты запрошаны да далейшага супрацоўніцтва ў рамках праекта LHC.
– Чым займаліся нашы навукоўцы ў межах калабарацый ATLAS і CMS?
– Навукоўцы БДУ зрабілі істотны ўнёсак у стварэнне вузлоў і дэталяў дэтэктара ATLAS. Напярэдадні яго запуску інжынеры НЦ ФЧВЭ ажыццявілі манціраванне і тэсціраванне нізкавольтных крыніц сілкавання датчыкаў гэтай устаноўкі. Важкі ўнёсак зроблены ў распрацоўку, стварэнне, наладку, запуск і бесперабойнае функцыянаванне паглынальнікаў і сістэм падвескі кантавых адронных каларыметраў дэтэктара CMS, а таксама ў цыкл прац па электроніцы счытвання сігналаў пярэдняй мюоннай станцыі CMS. Нашы навукоўцы бралі ўдзел у разліках, мадэляванні і апрацоўцы дадзеных па ідэнтыфікацыі фонавых працэсаў для выяўлення базона Хігса. Сумесна з калегамі з іншых краін была распрацавана тэхналогія стварэння крышталяў для датчыкаў дэтэктараў часціц высокіх энергій…
– Давайце адарвёмся ад невядомых большасці чытачоў высокіх энергій і звернемся да старога «знаёмага» – штучнага інтэлекту. Цяпер столькі спрэчак вядзецца вакол нашай будучыні.
– Бадай, найбольш важным у сучаснай гісторыі чалавецтва было б стварэнне квантавага камп’ютара, аднак на гэты конт меркаванні навукоўцаў падзяліліся. Вядомы фізік Стывен Хокінг год назад выказаў асцярогу наконт штучнага інтэлекту (Artificial intelligence – AI – заўв. аўтара). Сэнс зводзіўся да таго, што AI здольны знішчыць чалавецтва. Тады яго падтрымалі вельмі многія вядомыя людзі, у тым ліку і Біл Гейтс. Калі выказаць здагадку, што мы, людзі, здольныя ў будучыні паскорыць эвалюцыю з дапамогай геннай інжынерыі, то AI ўсё адно нас пераможа. Закон Мура кажа, што камп’ютары падвойваюць хуткасць свайго «мыслення» і аб’ём памяці хутчэй за чалавека, кожныя 18 месяцаў. І з нагоды штучнага інтэлекту спрачацца можна бясконца!
– Хуан, у Вас калумбійскі пашпарт. Вы знаёмыя з досведам даследчай працы ў ЗША, Германіі, Расіі. Пад сцягам якой краіны выступаеце на сімпозіумах?
– Пад беларускім. Я – фізік Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.
– Тады што бясспрэчна Вам падабаецца ў беларусах?
– Працавітасць! Мабыць, гэта агульная рыса, якая аб’ядноўвае нашы краіны. І яшчэ адна характэрная рыса, якую я хачу адзначыць: эмацыйная вытрыманасць ці, дакладней, стрыманасць беларусаў.
– Я ведаю, што Ваша вялікая і дружная сям’я абжылася ў сельскай мясцовасці, за 30 кіламетраў ад Мінска. Як Вы там асвоіліся? Снежныя зімы не выклікаюць настальгію?
– Як ні дзіўна, снегу я рады. А вось пэўны час таму назад на мяне вельмі ўплываў кароткі светлавы зімовы дзень. Але цяпер я да гэтай з’явы прыроды прыстасаваўся.
— Напэўна, Вам дапамагаюць пераадолець наш клімат стравы калумбійскай кухні?
— Не толькі. Хоць я рыхтую свае фірмовыя стравы з фасоллю, мясам і рысам. Але і дранікі любім. Дарэчы, на сваім агародзе мы вырошчваем бульбу, кабачкі, моркву … А вось кабачкі ў Калумбіі не культывуюцца.
– Дзякую за гутарку. Поспехі ва ўсіх распачынаннях!
P.S.
Безумоўна, шматлікія пытанні так і засталіся неагучанымі. Мне вельмі хацелася спытаць пра праблемы з сістэмай GRID, пра момант нараджэння Сусвету, пра эпоху нараджэння класічнай прасторы-часу і тэорыі Вялікага Выбуху! Але акрамя свецкай гутаркі, на жаль, Хуана Гільерма Суарэса займалі і сямейныя справы. Чалавек ён заняты. Пры гэтым, як добры бацька, ведае, чым займаюцца яго сямёра дзяцей на працягу дня. І я ўпэўнена, ён –муж, які кахае. Вось толькі, гэтулькі гадоў пражыўшы ў асяроддзі беларусаў, Хуан таксама навучыўся стрымліваць свае лацінаамерыканскія эмоцыі! Але мы яшчэ сустрэнемся і пагаворым пра сям’ю!
Гутарыла
Жанна ВАСАНСКАЯ
Вiдэа:
