«Як і ў любога спартсмена, у мяне былі перыяды спаду. Перыяды, падчас якіх не паказвала ніякіх вынікаў. Я хвалявалася, але працягвала працаваць», — Марыя КУЛІНКОВІЧ, бронзавы прызёр чэмпіянату Еўропы па каратэ, распавядае пра свае няўдачы, складаны выбар і пра тое, што мары спраўджваюцца, калі моцна захацець.
— Склаўся стэрэатып: бацькі ўсё часцей гвалтам аддаюць сваіх дзяцей у спартыўныя секцыі, каб тыя хоць чымсьці займаліся. Моладзі да гэтага няма справы: ім бы Інстаграм пагартаць ды ў «ВК» пасядзець, думаюць дарослыя. Ці варта ісці супраць волі дзяцей? І можна ў такім выпадку казаць пра нейкія вынікі і дасягненнях?
— Стэрэатып існуе. Звычайна бацькі выбіраюць, якія секцыі будуць наведваць іх дзеці. Аднак гвалтам мала чаго атрымаеш, таму рана ці позна дзеці закатаюць істэрыку. Мне, напрыклад, заўсёды падабаўся актыўны лад жыцця: пастаянна гуляла на вуліцы з хлопцамі ў футбол, баскетбол. Мае бацькі думалі, што ў які-небудзь спартыўны гурток траплю сама, таму ніякага націску з іх боку не было. Так і адбылося. У пэўны перыяд часу захацелася займацца чым-небудзь сваім. Спачатку хадзіла на танцы: атрымоўвала вялікія поспехі, трэнер заўсёды хваліў. З часам мне гэта перастала падабацца. У 8 гадоў пачала займацца міні-футболам. Вось гэта было маё! Аднак, пасля года заняткаў нашу залу зачынілі на рамонт, а трэнер адмяніў трэніроўкі. Я не губляла час і пайшла з сябрам-суседам на каратэ. Мне было 9 гадоў. Па гэты дзень я ў гэтым спорце.
— Раскажы, як пачынаўся твой шлях. Хто быў першым трэнерам і што (апроч тэхнікі) ён змог даць табе як асобе?
— Спачатку займалася ў Беларускім грамадскім аб’яднанні “Сіта—рю каратэ-до” (“БГАСК”). Мой першы трэнер — Алег Мікалаевіч Лыгач. Паважаю яго і шаную за тое, што менавіта ён ўклаў у мяне на пачатковым этапе такія якасці як працавітасць, пунктуальнасць, дысцыплінаванасць і адказнасць. Пазней Алег Мікалаевіч вырашыў адысці ад арганізацыі “БГАСК” і развівацца самастойна са сваімі выхаванцамі, у тым ліку са мной. Праз год мяне перавялі да Анатоля Анатольевіча Кур’яновіча, цяпер трэнер нацыянальнай зборнай па каратэ. Не хацела сыходзіць ад першага трэнера, але на гэтым настаялі бацькі, якім патэлефанаваў сам Анатоль Анатольевіч: ён расказаў ім пра перспектывы, якія заўважыў у мяне. Так патрапіла да яго. На той час мне было гадоў 13.
— Што даў табе Анатоль Анатольевіч і як складваліся адносіны ў новым калектыве?
— Калі я прыйшла да Анатоля Анатольевічу на першую трэніроўку, ён спытаў, чаго я хачу ад спорту. Я адказала: “Хачу стаць чэмпіёнкай свету”. Больш пытанняў не ўзнікла. Менавіта ў Кур’яновіча пачаўся сапраўдны спорт. У яго трэніраваліся дарослыя хлопцы: былі чэмпіёны РБ, былі тыя, хто ездзіў на чэмпіянаты свету і Еўропы. Мне хацелася дасягнуць такіх жа поспехаў. Даводзілася трэніравацца з хлопцамі (у мяне атрымлівалася не горш за іх, а некаторыя практыкаванні выконвала лепш), бо дзяўчынак было заўсёды мала. Потым пачала выступаць на рэспубліканскіх і міжнародных спаборніцтвах. Часта была першай, і мне гэта падабалася. Бацькі дапамагалі з фінансаваннем. З-за мяжы таксама прывозіла медалі. Добры быў час.
— Як ты трапіла ў нацыянальную каманду Беларусі, якія існуюць крытэрыі адбору?
— Шчыра кажучы, не памятаю гэтага моманту. Пастаянна выйгравала чэмпіянат Рэспублікі, так і трапіла ў 16 гадоў у зборную. У 17-18 гадоў атрымала разрад майстры спорту, а ў 22 — разрад майстры спорту міжнароднага класа РБ па каратэ (пасля таго, як станавілася прызёрам на прэм’ер-лігах).
Каб патрапіць у зборную, як мінімум, спартсмен павінен быць прызёрам чэмпіянату РБ (трэба паказваць сваё добрае стаўленне да каратэ). А рашэнне, каго браць у нацыянальны штат зборнай, ужо ідзе за трэнерскім саветам.
— Ты сказала, што атрымала разрад майстры спорту міжнароднага класа РБ пасля заваяваных прызавых месцаў на прэм’ер-лігах. Што гэта такое і ў колькі ты пачала ездзіць на чэмпіянаты Еўропы? Раскажы, што тады адчувала, калі была яшчэ нікому не вядомай?
— Упершыню на чэмпіянат Еўропы паехала ў 16 гадоў. Выступала ў катэгорыі 16-17 гадоў (-53 кг). Стала 5-я: не хапіла вопыту, але лічу, што білася годна. Потым у катэгорыі 18-21 год (-53 кг) на чэмпіянаце Еўропы сярод моладзі стала 3-я (самы лепшы вынік, да якога заўсёды імкнулася, хоць магла быць і ў фінале).
Затым пачала ездзіць на прэм’ер-лігі — прэстыжныя спаборніцтвы, якія даюць балы ў рэйтынг спартсмена. Заўсёды была на іх з прызамі. У 2013-14 годзе ў рэйтынгу сярод дарослых у катэгорыі 18+ (-50 кг) была 3-я.
У 2015 годзе ў мяне быў спад: ніякіх вынікаў на прэстыжных спаборніцтвах. Была засмучаная, але працягвала займацца, аднак без асаблівага энтузіязму.
— Які момант прымусіў зноў паверыць у свае сілы?
— На прэм’ер-лізе ў Кобург стала першай. Перамагла тады знакамітых спартсменак у сваёй катэгорыі, якіх ведае ўвесь свет каратэ: гэта дало мне штуршок займацца і развівацца далей. У 2015 годзе стала 7 на чэмпіянаце Еўропы. Тады ішоў адбор на еўрапейскія гульні, у якіх прымалі ўдзел толькі 7 лепшых спартсменаў Еўропы. Я трапіла ў гэтую 7-ку (у выніку стала 5). Таксама нядрэнны вынік. Затым ў 2016 годзе стала 3 на чэмпіянаце Еўропы ў Манпелье (самы лепшы вынік у сваёй кар’еры). Тады наогул не зразумела, што зрабіла. Яшчэ нікому не ўдавалася ў індывідуальнай катэгорыі прабіцца ў прызы на дарослым чэмпіянаце Еўропы, а ў мяне атрымалася. Ўсведамленне гэтага прыйшло пазней, аднак адно зразумела дакладна: мая мара спраўдзілася — я паднялася на п’едэстал пераможцаў.
— Бываюць выпадкі, калі разумееш, што нічога не выходзіць. У 2015 годзе ў цябе быў спад, але перамога на прэм’ер-лізе прымусіла працаваць яшчэ больш і больш старанна. Ці быў у цябе пераломны момант, калі зусім знікала жаданне ісці наперад?
— Пераломныя моманты былі. Напэўна, у кожнага спартсмена такое здараецца, калі хочацца ўсё кінуць. Я не выключэнне. Неяк сыходзіла са спорту на паўгода пасля таго, як скончыла ўніверсітэт. У 22 гады ўладкавалася на працу па спецыяльнасці: эканамістам па дэбіторскай запазычанасці на фірме. Стала цяжка сумяшчаць працу і спорт. Стамлялася, таму не было ніякіх вынікаў. Спорт ужо не прыносіў ніякага задавальнення. Давялося выбіраць паміж працай і каратэ. Так як спорт мне не даваў ніякіх сродкаў на існаванне, а жыць за нешта трэба было, я абрала працу. Ды і працавала б да гэтага часу, пакуль са мной праз паўгода не звязаліся Анатоль Кур’яновіч і Зміцер Бурынскі (генеральны сакратар ГА «БФК»). Яны прапанавалі пару варыянтаў. Тады вырашыла вярнуцца назад, кінула працу. Хацела даказаць, што ўсё змагу. Золата на прэм’ер-лізе, 5-е месца на еўрапейскіх гульнях у Баку, 3-е месца на чэмпіянаце Еўропы сярод дарослых — гэта ўсё, да чаго так моцна імкнулася. Была рада, што вярнулася і змагла даказаць тое, што хацела. Значыць усё зроблена не дарма!
— Еўрапейскія гульні ў Баку — гэта сур’ёзны старт. Напэўна, ты моцна хвалявалася, нягледзячы на вялікі вопыт. І ўсё ж такі, ёсць турнір, за які ты перажывала больш?
— Самы хвалюючы турнір — чэмпіянат Еўропы ў 2017 годзе. Мне не ўдалося прайсці ні аднаго круга, прайграла па рашэнні суддзяў, а перамогу аддалі спартсменцы з Чэхіі. Пасля добрага выступу ў мінулым годзе (3-е месца) прайграць у першым крузе дрэнна. Гэта ўдарыла па маім псіхалагічным стане: зноў апусціліся рукі. Аднак вырашыла пачаць спачатку і не падаць духам. Зараз будзе невялікі адпачынак, а пасля пачну падрыхтоўку з нуля да новага сезона. Спадзяюся, усё атрымаецца.
— Напэўна, у спорце без паражэнняў няма перамогі. Раскажы, чаму не атрымалася на гэты раз падняцца на п’едэстал. Наколькі моцна псіхалагічны стан уплывае на працу, і як ты спраўляешся з паражэннямі?
— Не атрымалася добра выступіць, напэўна, таму, што псіхалагічна не была настроена. У галаве было шмат непатрэбных думак: яны і перашкодзілі добра наладзіцца на спаборніцтвы. Мабыць, недзе недапрацавала. У сваіх правальных выступах вінавачу толькі сябе, таму што я выходжу на татамі, вяду бой, я выконваю тэхніку, сама наладжваюся псіхалагічна, а не нехта іншы. Усе вялікія чэмпіёны прайгравалі, але потым падымаліся на самыя высокія прыступкі п’едэстала. Гэта спорт: хтосьці перамагае, хтосьці трывае паражэнне. Але сама дрэнна псіхалагічна пераношу пройгрыш. Пасля выступу пракручаваю ў галаве думкі, чаму так выйшла і з чым гэта звязана. Думаю, галоўнае, не апускаць рукі і ісці далей. У гэтым залог поспеху.
— Напрыклад, спартсмен валодае бясконцым цярпеннем і працавітасцю. Ці хопіць гэтага для таго, каб дасягнуць поспеху? Якую ролю ў спорце гуляе талент?
— Усяго павінна быць у меру: і таленту, і тэхнікі, і працаздольнасці, і самааддачы, і жадання. У нашым спорце, лічу, важа мець характар. Трэба быць сапраўдным байцом. Біцца да канца, да апошняй секунды.
— На кожным чэмпіянаце Еўропы ты сустракаешся з саперніцамі, з якімі ўжо не раз праводзіла бой. Што можаш сказаць пра іх? Хто, на твой погляд, уяўляе вялікую канкурэнцыю?
— У катэгорыі шмат годных спартсменак. Асноўныя: Аляксандра Рэчча з Францыі (хуткасная дзяўчына), Скрап Озлік з Турцыі (бярэ за кошт свайго вопыту), Бэціна Планк з Аўстрыі (добра адчувае дыстанцыю), Кацярына Крываў з Украіны (ўмее трымаць рахунак), Дуйгу Бугур з Германіі (спантанная), Санчэз Эстэпа з Іспаніі (апісала б яе адным словам — сіла), Берулек Моніка з Харватыі (маладая — добрая перавага). Складана сказаць, хто ўяўляе вялікую канкурэнцыю. Усе сапернікі добрыя.
— Што спорт даў табе акрамя імя і тытулаў?
— Спорт спортам, а адктытым да людзей трэба заставацца заўсёды. Акрамя тытулаў спорт даў знаёмства і сяброўства з хлопцамі (некаторых можна назваць лепшымі). Маю зносіны са спарцмэнамі з іншых краін, дзелімся адзін з адным вопытам. Як-ніяк, англійская мова мінімальна ўдасканальваецца. Некаторыя хлопцы з іншых краін прапануюць прыязджаць да іх на зборы або проста адпачыць. І гэта крута.
— У дзяцінстве мы марым быць на кагосьці падобнымі (хоць і нагадваем сабе: трэба заставацца сабой): на Гагарына, Ленана або Джобса. Ці ёсць у цябе кумір?
— Маім кумірам заўсёды быў, ды і па гэты дзень застаецца Рафаэль Агаеў. Раўняюся на яго.
Рафаэль Агаеў — азербайджанская каратыст, пяціразовы чэмпіён свету, дзесяціразовы чэмпіён Еўропы. Уладальнік пятага дадзеная. Капітан зборнай Азербайджана па каратэ. Пераможца IX Сусветных гульняў і Сусветных гульняў баявых мастацтваў 2013, чэмпіён Еўрапейскіх гульняў 2015 года.
Яўгенія НАВІЧЭНКА
Фота з архіва Марыі Кулінковіч
