Мікалай Рашчэня
Лабараторыя аптычных уласцівасцяў паўправаднікоў НДІ прыкладных фізічных праблем імя А. Н. Сеўчанкі занятая ў сферы абароны інфармацыі, дзе працуе не шмат арганізацый. Даводзіцца сутыкацца з няпростай апаратурай. Герой праекта «Новы погляд» – Мікалай РАШЧЭНЯ, загадчык лабараторыі.
У НДІ прыйшоў яшчэ студэнтам
Мікалай Рашчэня скончыў сярэднюю школу Салігорска з залатым медалём. Выпускнік ведаў дакладна, што вучыцца хоча ў БДУ. Абраў прыдатны для сябе факультэт радыёфізікі і камп’ютарных тэхналогій. Сваё працоўнае месца ён таксама знайшоў у структуры ўніверсітэта.
– На 3 курсе пры размеркаванні па спецыялізацыях абраў кафедру сістэмнага аналізу. Тады надышоў час пісаць курсавую працу, маім кіраўніком стаў Генадзь Фёдаравіч Астапенка, выкладчык і па сумяшчальніцтве супрацоўнік лабараторыі аптычных уласцівасцяў паўправаднікоў НДІ ПФП імя А. Н. Сеўчанкі. Ён спецыяліст у сферы абароны інфармацыі, якую я вызначыў для сваёй навуковай працы. Такім чынам, ён фактычна прывёў мяне ў НДІ ПФП. На 5 курсе я прыйшоў працаваць у лабараторыю на паўстаўкі, – узгадвае Мікалай Аляксандравіч.
БДУ скончыў з адзнакай. У дыпломе напісана спецыяльнасць «фізічная электроніка». Пасля вучобы ў магістратуры прыйшоў у лабараторыю на пасаду малодшага навуковага супрацоўніка. Тут удалося пабудаваць кар’еру: у 2010 годзе стаў загадчыкам лабараторыі. На гэтай пасадзе ён змяніў Пятра Васільевіча Кучынскага, які стаў дырэктарам інстытута.
Разам з Пятром Кучынскім
– БДУ – гэта альма-матар, штосьці роднае, – разважае кіраўнік. – Студэнцкія гады захаваліся ў памяці як самыя яскравыя ўражанні. Усё было побач: інтэрнат, факультэт, а зараз і працую тут жа. Я застаўся ў сістэме БДУ, прывязаўся да ўніверсітэта. Часта даводзіцца затрымлівацца пасля працоўнага дня ў лабараторыі, таму магу сказаць, што гэта маё жыццё. Яшчэ для мяне БДУ ўспрымаецца як брэнд: ён як быў найлепшай ВНУ краіны, так ёй і застаецца.
Пра навуку, вытворчасць і рамонт спецыяльнай апаратуры
У лабараторыі працуе 15 супрацоўнікаў, разам з сумяшчальнікамі. Калектыў зладжана працуе над няпростай тэмай.
– Лабараторыя ў савецкі час займалася аналізам устойлівасці паўправаднікоў да выпраменьванняў (у прыватнасці, радыяцыйнай устойлівасці матэрыялаў), – распавядае кіраўнік. – Пасля распаду Саюза паўстала неабходнасць знайсці прымяненне ў іншых галінах. Калектыў абраў нішу сістэмы абароны інфармацыі, што і зараз з’яўляецца нашым асноўным кірункам. У гэтай сферы працуе не так шмат арганізацый. Наша дзейнасць трапляе пад ліцэнзаванне, у нас ёсць ліцэнзія Аператыўна-аналітычнага цэнтра пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, КДБ. Працуем і ў навуцы, і ў вытворчасці. Заказчыкамі выступаюць як дзяржаўныя, так і камерцыйныя арганізацыі.
Загадчык робіць акцэнт на тым, што ў лабараторыі ёсць фундаментальны навуковы складнік – праводзяць даследаванні, каб развівацца, а ў далейшым знайсці ідэям практычнае прымяненне. У тым ліку выконваюць праекты даследаванняў па дзяржаўных навукова-тэхнічных праграмах.
Лабараторыя арыентавана на атрыманне прыбытку. Таму апроч усяго іншага займаюцца дробнасерыйнай вытворчасцю спецыяльных сродкаў, якія выкарыстоўваюцца ў сферы абароны інфармацыі. Напрыклад, гэта распрацоўка генератара выпадковых лікавых паслядоўнасцяў (ВЛП) гарантаванай якасці ў рамках праграмы Саюзнай дзяржавы «Абарона агульных інфармацыйных рэсурсаў Беларусі і Расіі». У наш час ніводная крыптаграфічная сістэма не абыходзіцца без генератараў ВЛП. Атрыманне ВЛП гарантаванай якасці асабліва важнае для працэдур генерацыі ключоў, фарміравання параметраў для крыптаграфічных алгарытмаў і пратаколаў.
У сценах лабараторыі выконваюцца навукова-даследчыя і вопытна-канструктарскія работы. У прыватнасці, праводзяць даследаванні, дзе ацэньваюць створаныя іншымі ўстановамі прадукты па абароне і апрацоўцы інфармацыі. Заказчыку цікава даведацца погляд на абароненасць тэхнікі.
Яшчэ ў лабараторыі выконваюць працы па рамонце апаратуры спецыяльнага прызначэння, за якія акрамя НДІ ПФП больш ніхто не бярэцца. Часта ажыццяўляць рамонт бывае няпроста з-за адсутнасці схематэхнічнага рашэння і інструкцый па карыстанні. Часам тэхніка трапляе ў лабараторыю без дакументацыі, даводзіцца яе вывучаць і асвойваць.
– Як палепшыць структуру? Думаю, усё вырашаюць кадры, – разважае Мікалай Аляксандравіч. – Хоць у нас калектыў стабільны, аднак мы знаходзімся ў пошуку добрых супрацоўнікаў. Акрамя таго ў электроніцы без сучаснага абсталявання цяжка. Калі матэрыяльна-тэхнічная база будзе паляпшацца, то павысіцца і эфектыўнасць працы.
Чым трэба валодаць маладому супрацоўніку?
Як кажа загадчык, лабараторыя падтрымлівае сувязь з ФРКТ і фізфакам, адкуль маладыя людзі прыходзяць па практыку. У дадатак ёсць студэнцкая лабараторыя пры НДІ ПФП, дзе можна паглядзець збоку, што атрымліваецца ў студэнтаў, каб запрасіць кагосьці на працу. Таксама ў лабараторыі працуе некалькі маладых выпускнікоў БДУ. На пытанне пра тое, што трэба ўзяць маладому супрацоўніку ад першага працоўнага месца ў любой галіне, Мікалай Рашчэня адказвае так:
– Усё залежыць ад маладога чалавека і яго стаўлення да працы. Калі ідзе плынь людзей, спрабую перасцерагчы, што ў нас складана: трэба ведаць мовы праграмавання, асвоіць сістэмныя рэчы. Некаторых гэта палохае. Аднак у нас склаўся калектыў, гатовы дапамагчы ў цяжкія моманты. «Разжоўваць» і прымушаць працаваць нідзе не будуць. Лічу, ёсць вялікія шанцы, працуючы над складанымі пытаннямі, сфарміраваць моцныя бакі характару і дасягнуць прафесійных вышынь. Мікалай Аляксандравіч кажа, што хочацца ўбачыць у маладым супрацоўніку здольнасць да самаадукацыі і захопленасць працай, каб ён быў гатовы разам з калектывам паляпшацца, імкнуцца да выніку.
