Здабыткі і перспектывы НДІ ПФП імя А. Н. Сеўчанкі. Электратранспарт, рэнтгенаўская оптыка, ВК-матэрыялы, радыёпаглынальнікі і інш.

28 Jul, 2021.

Інстытут прыкладных фізічных праблем імя А. Н. Сеўчанкі БДУ адзначае сёлета 50-­годдзе. Дырэктар НДІ Пётр КУЧЫНСКІ распавёў пра галоўныя дасягненні, навуковае супрацоўніцтва і планы.

– Пётр Васільевіч, НДІ ПФП вядомы шматлікімі навукова­тэхнічнымі распрацоўкамі. Якія з іх сталі ў свой час най­больш прарыўнымі і якія даследаванні самыя актуальныя цяпер?

– У інстытуце паспяхова развіваюцца фізіка­хімічныя тэхналогіі і робататэхніка, радыяцыйныя тэхналогіі, метады і сродкі ­вымярэнняў, інфармацыйныя тэхналогіі і ­бяспека, аэракасмічныя тэхналогіі.

У оптыцы і спектраскапіі распрацаваны метады і сродкі спектральна­структурнага аналізу розных рэчываў і матэрыялаў. Ажыццёўлены сінтэз новых неарганічных і арганічных злучэнняў. Найбольш значнымі ­з іх з’яўляюцца вадкакрышталічныя матэ­рыялы для прылад адлюстравання інфар­мацыі, пажаравыбуховабяспечныя цепла­ізаляцыйныя палімерныя матэрыялы, лекавыя прэпараты радыепратэктарнага дзе­яння, фотасенсібілізатары новага пакалення для фо­тахіміятэрапіі злаякасных новаўтва­рэнняў, флуарэсцэнтныя інфрачырвоныя меткі і апаратура для абароны інфармацыі. Распрацоўваецца новае прымяненне ВК­­матэрыялу для ЗВЧ­электронікі.

Выраблены больш за 150 навукаёмістых комплексаў тэхналагічнага абсталявання, якія адпавядаюць па сваіх паказчыках най­лепшым сусветным аналагам, у тым ліку змешвальна­залівальныя ўстаноўкі высокага ціску, абсталяванне для фармоўкі шматфункцыянальных сарбентаў нафтапрадук­таў і эфектыўнасці ізаляцыі трубаправодаў магістральных і камунальных цеплавых сетак, газа­, нафтаправодаў, тэхналагічнага абсталявання, а таксама змешвальна­залі­вальныя ўстаноўкі нізкага ціску, якія выка­рыстоўваюцца для вытворчасці ўсіх тыпаў паветраных, масленых, паліўных фільтраў аўтатрактарнай і авіяцыйнай прамысловасці. Высокая канкурэнтаздольнасць дадзеных комплексаў дазволіла экспартаваць у Аўстрыю, Расію і Украіну 115 адзінак абсталявання. Прадукцыя ўкаранёная на 75 прадпрыемствах Рэспублікі Беларусь.

Навуковай школай фізікі цвёрдага ­цела і паўправаднікоў распрацавана тэо­рыя і створаны метады іонна­прамянёвага легі­равання паўправаднікоў, металаў і іншых матэрыялаў. Створана сістэма скразнога камп’ютарнага мадэлявання тэхналогій мікра­ і нанаэлектронікі. Даследаваны ­працэсы дэфектаўтварэння ў крышталях крэмнію, арсеніду галію і фасфіду індыю. Распрацаваны прынцыпы кіравання анты­каразійнымі і каталітычнымі ўласцівасцямі матэрыялаў, новыя метады атрымання ­звышцвёрдых і зносастойкіх матэрыялаў, а таксама тэхналагічныя працэсы вырошч­вання буйных сінтэтычных алмазаў інструментальнага і прыборнага прызначэння. Створаны новыя вырабы на аснове пры­родных і сінтэтычных алмазаў для выка­рыстання ў машынабудаванні і электроннай тэхніцы. Адзін з новых напрамкаў звязаны з распрацоўкай шматэлементных пера­лам­ляльных рэнтгенаўскіх лінзаў. Аптычныя ласцівасці распрацаваных лінзаў былі даследаваны на сінхратронах у ЗША, Японіі, Германіі, Кітаі, Францыі, Расіі. Стварэнне крамянёвай аптапары, над чым мы сёння працуем, здзейсніць прарыў у электроніцы на аснове крэмнію.

Навуковай школай радыёфізікі і інфарматыкі на аснове вывучэння ўзаема­дзеяння ЗВЧ­выпраменьвання з дыэлектрычнымі матэрыяламі распрацаваны но­­выя метады аналізу іх фізічных уласцівас­ цяў і параметраў, што дазволіла стварыць радыё­галаграфічныя тэхнічныя сродкі для бескантактавага вымярэння вільготнасці, масы, шчыльнасці, таўшчыні і іншых характарыстык дыэлектрычных матэрыялаў. Уве­дзены ў эксплуатацыю аўтаматызаваныя комплексы радыяцыйнага кантролю ў зонах адчужэння Чарнобыльскай АЭС, Ровенскай АЭС, Ігналінскай АЭС, Смаленскай АЭС і Беларускай АЭС. Створаны ультрагукавыя расхадамеры вадкасці і газу высокай дакладнасці, наладжаны іх серыйны выпуск. Распрацавана комплексная методыка раз­ліку электрадынамічных параметраў радыёпаглынальных пакрыццяў і метады іх вымярэння, тэхналогія вырабу розных тыпаў радыёпаглынальных матэрыялаў на аснове кампазіцыйных матэрыялаў з тэхнічнымі і эксплуатацыйнымі характарыстыкамі, якія не саступаюць найлепшым сусветным аналагам. Арганізавана дробнасерыйная выт­ворчасць паглынальнікаў. Распрацаваны ­алгарытмы і праграмнае забеспячэнне
гнуткіх інфармацыйных тэхналогій, прызначаныя для інфармацыйна­аналітычных сіс­тэм кіравання, статыстычнай інфармацыйнай сістэмы Рэспублікі Беларусь для падтрымкі прыняцця рашэнняў у розных сферах дзяржаўнай і гаспадарчай дзейнасці. Для развіцця электратранспарту сёння распрацоўваем магутныя эфектыўныя крыніцы сілкавання для зарадных станцый.

Навуковай школай аэракасмічных ­даследаванняў развіты сістэмны падыход да ўдасканалення тэхналогій дыстанцый­ нага маніторынгу прыродных утварэнняў і антрапагенных аб’ектаў (метады, апаратура, метралогія, алгарытмы апрацоўкі даных), неабходных для эфектыўнага рашэння як фундаментальных, так і прыкладных задач. Укаранёныя ў розных міністэрствах і ве­дамствах Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі прыборы высокага спектраль­нага разрознення бачнага, блізкага і сярэдняга ІЧ­дыяпазонаў для даследавання аптычных характарыстык розных штучных і прыродных аб’ектаў і асяроддзяў з космасу, з авіяцыйных платформаў, у наземных і лабараторных умовах. Распрацаваны відэа­спектральныя сістэмы аптычнага дыстанцыйнага зандзіравання авіяцыйнага (ВСК 2, АСК ЧС, АВІС) і касмічнага базавання («Гема 2 відэа» на арбітальным комплексе «МІР», ВФС 3М, БВК «Фатон­гама», ФСС (расійскі сегмент МКС). Па дамове з «Ракетна­касмічнай карпарацыяй „Энергія“ імя С. П. Каралёва» выраблены і дастаўлены на борт МКС лётны ўзор сістэмы арыентацыі відэаспектральнай апаратуры «САВА­1­426», з дапамогай якой у сту­дзені 2020 г. на МКС пача­ліся здым­кі па адпрацоўцы наземна­кас­мічнага маніторынгу прагнозу развіцця пры­родных і тэхнагенных катастроф у рамках касмічнага эксперыменту «Ураган». Створаны метралагічны комплекс «Камелія М», акрэдытаваны Дзяржстандартам Рэспублікі Беларусь як калібравальная лабараторыя.

– Яшчэ А. Н. Сеўчанка заклаў трады­цыю цеснай пераемнасці і сувязі інстытута з фізічным факультэтам і факультэтам радыёфізікі і камп’ютарных тэхналогій. У чым гэта кааперацыя выяўляецца?

– Інстытут ствараўся на базе навукова­даследчай лабараторыі паўправадніковай тэхнікі, лабараторый ядзернай фізікі і фізічнай электронікі, а таксама навуковых груп іншых кафедраў БДУ. Да таго часу ў лаба­раторыях, на кафедрах склаліся моцныя школы і калектывы навукоўцаў у галіне оптыкі і спектраскапіі, радыёфізікі і электроннага прыборабудавання, акустыкі, фізікі паўправаднікоў. Гэтыя навукоўцы і ўзначалілі тры першыя аддзелы ў інстытуце – фізікі і тэхнікі паўправаднікоў, электрамагнітных з’яў і электронных сістэм. Факультэты ад­­далі найлепшых сваіх маладых даследчыкаў у лабараторыі інстытута.

Інстытут рос і развіваўся. Надышоў час, калі ён пачаў аддаваць факультэтам сваіх спецыялістаў. Так, загадчыкамі практычна ўсіх кафедраў на факультэце радыёфізікі сталі выхадцы з НДІ ПФП. На фізічным ­фа­культэце кафедры аптычнага профілю ­ўзначалілі навукоўцы інстытута. Вось такая ўдзячная зваротная сувязь.

Сёння інстытут з’яўляецца базай БДУ для выканання навуковых прац, падрыхтоўкі і ­павышэння кваліфікацыі навукова­педагагічных кадраў у сферах фізікі, радыёфізікі, інфарматыкі, навуковага прыборабудавання, электронікі, акустыкі і хімічнай тэхналогіі. Штогод да навуковых даследаванняў, напісання курсавых і дыпломных прац, вытворчай практыкі прыцягваецца больш за 80 студэнтаў, магістрантаў і аспірантаў БДУ ііншых ВНУ. У навучальным працэсе на фізічным факультэце і факультэце радыёфізікі і камп’ютарных тэхналогій штогод удзельнічаюць звыш 40 супрацоўнікаў інстытута.

– Вядома, што Ваш інстытут плённа супрацоўнічае з расійскай карпарацыяй «Раскосмас», а хто яшчэ Вашы асноўныя партнёры за мяжой і ў Беларусі?

– У галіне фізікі і тэхналогіі вадкіх крыш­таляў інстытут падтрымлівае добрыя адносіны з навуковымі арганізацыямі КНР. ­Сёння вельмі шчыльна ў шэрагу праектаў супрацоўнічаем з фірмай «Самсунг». У прамысловым засваенні ультрагукавой расходаметрыі супрацоўнічаем з расійскімі прадпрыемствамі. Шырокае выкарыстанне распрацаваных у інстытуце радыёпаглынальных матэрыялаў знайшло прымяненне ў Расіі і Беларусі для будаўніцтва бязрэхавых камер. Рэнтгенаўскія лінзы, якія вырабляюцца ў ­інстытуце, камерцыйны прадукт, які выка­рыстоўваецца ў ЗША і Францыі. Тэхналагічныя комплексы вымярэння вільготнасці, масы, шчыльнасці, таўшчыні папяровага ­палатна распрацоўваюцца і пастаўляюцца на прадпрыемствы Беларусі і Расіі. Магутныя імпульсныя крыніцы сілкавання рас­працаваны для выпрабавальнага цэнтра ­ракетна­касмічнай прамысловасці РФ.

– Якім бы Вы хацелі бачыць НДІ ПФП праз пяць гадоў? Ці ёсць перспектывы ў паляпшэнні тэхнічнай базы і інтэлек­туальнага патэнцыялу?

– Хацеў бы бачыць НДІ ПФП у прыгожым адрамантаваным будынку. Імкнёмся развіваць матэрыяльна­тэхнічную базу лаба­ра­торый. Сёлета мы набываем абсталяванне і прыборы на 2,3 млн рублёў.

Аднак галоўным пытаннем сёння з’яў­ляецца прыцягненне маладых даследчыкаў у інстытут, падрыхтоўка і абарона імі ды­­  сер­тацыйных прац. Сёлета чакаем абароны дзвюх кандыдацкіх дысертацый.

Навука – гэта лад жыцця. Кожны малады чалавек, які хоча прысвяціць сябе служэнню ёй, павінен мець высокі ўзровень пад­рыхтоўкі, пастаяннае жаданне вучыцца.

Сённяшні дзень патрабуе ад даследчы­  ка ведаў у шырокай сферы – матэрыяла­знаўства, фізіка, інфарматыка. Сукупнасць гэтых уласцівасцяў і навуковая школа, ка­лектыў паважных навукоўцаў нашага інстытута забяспечваюць паспяховае фарміраванне навукоўца і дазваляюць на высокім узроўні вырашаць актуальныя навукова­тэхнічныя задачы.

Кацярына КАРДАШ

print

Вам таксама можа спадабацца: